Interwencje - Afganistan: Transformacja

Wyszło mi tego bardzo dużo, dlatego jeśli ktoś ma ochotę i lepiej się na tym zna to mógłby mi podpowiedzieć co ewentualnie pominąć

We wrześniu 1979 został zamordowany prezydent Taraki, a jego miejsce zajął przywódca frakcji Chalk, Hafizullah Amin, który nie uzyskał akceptacji ZSRR. W grudniu 1979 rozpoczęła się radziecka interwencja wojskowa w Afganistanie, dająca początek długotrwałej (do 1993), wojnie domowej. Po zamordowaniu Amina, na stanowisko prezydenta został wyniesiony, dyspozycyjny wobec Moskwy, Babrak Karmal z frakcji Parczam, który usiłował osłabić pozycję opozycji łagodząc kurs polityczny. Interwencja radziecka wywołała protesty na arenie międzynarodowej, stając się przyczyną nawrotu "zimnej wojny" pomiędzy ZSRR i USA.
Kilkuletnie walki partyzantów afgańskich (modżahedinów) z armią rządową i radzieckim korpusem interwencyjnym spowodowały masową ucieczkę ludności miejscowej do Pakistanu (ok. 3 mln osób) i Iranu (ok. 2 mln osób), gdzie powstały również bazy szkoleniowe i zaopatrzeniowe partyzantów, którym pomocy udzielały: USA, państwa Europy Zachodniej oraz kraje arabskie, zwłaszcza Arabia Saudyjska. Po dojściu do władzy w ZSRR M.S. Gorbaczowa (1985) następowało stopniowe ograniczanie radzieckiej interwencji wojskowej w Afganistanie.
W 1986 Karmal został zastąpiony przez M. Nadżibullaha, szefa afgańskiej służby bezpieczeństwa, który zapowiedział politykę zgody narodowej, rezygnując stopniowo z haseł komunistycznych na rzecz propagandy islamu. W 1988 Pakistan, Afganistan, USA i ZSRR podpisały w Genewie porozumienie dotyczące uregulowania konfliktu afgańskiego oraz wycofania do 15 II 1989 wszystkich wojsk radzieckich z Afganistanu. Opozycja nasiliła antyrządową ofensywę, równocześnie nastąpił w niej rozłam na dwa ugrupowania: sunnickie, łączące 7 partii popieranych przez Pakistan, i szyickie, skupiające 8 mniejszych ugrupowań, współpracujących z Iranem. Dochodziło również do konfliktów na tle narodowościowym, głównie między dominującą grupą etniczną, Pasztunami, a innymi mniejszościami.
W II 1989 ugrupowania opozycyjne utworzyły wspólną radę parlamentarną (Szura), następnie tymczasowy rząd rebeliancki. Po niemal całkowitym ustaniu - na skutek niepowodzenia puczu moskiewskiego w 1991 - radzieckiego wsparcia dla reżimu Nadżibullaha, mudżahedini zaczęli przejmować kontrolę nad coraz większymi obszarami kraju. W IV 1992 generał A.R. Dostum obalił Nadżibullaha i umożliwił zajęcie Kabulu przez mudżahedinów pod dowództwem Tadżyka Ahmada Szaha Masuda ze Stowarzyszenia Muzułmańskiego (Dżamijat-e Islami). Ugrupowanie to, wraz z kilkoma mniejszymi formacjami, utworzyło Radę Kierowniczą, która powierzyła funkcję prezydenta Barhanuddinowi Rabbaniemu, przywódcy Stowarzyszenia Muzułmańskiego.
Nazwę państwa zmieniono na Islamskie Państwo Afganistanu. Przeciwko dominacji Stowarzyszenia Muzułmańskiego, do którego oprócz Pasztunów należą również Tadżycy i Uzbecy, wystąpił przywódca pasztuńskiej, fundamentalistycznej Partii Muzułmańskiej (Hezb-e Islami), Gulbuddin Hekmatjar. Przez cały 1992 i początek 1993 trwały walki między mudżahedinami Masuda i Hekmatjara, zakończone podpisanym w Islamabadzie w III 1993 porozumieniem, na mocy którego Hekmatjar objął urząd premiera. W I 1994 w Kabulu wybuchły ponownie walki między wojskami lojalnymi wobec prezydenta i wojskami popierającymi premiera, rozprzestrzeniając się na pozostałe obszary Afganistanu. Pomimo inicjatyw pokojowych ONZ i krajów muzułmańskich walki trwały przez 1995, podsycane przez talibów, którzy w II 1995 zdobyli kwaterę wojsk Hekmatjara pod Kabulem. W ciągu miesiąca talibowie objęli swą kontrolą 10 prowincji, jednakże w III 1995 zostali wyparci z Kabulu przez wojsko. W XI 1995 prezydent Rabbani wystąpił z propozycją rezygnacji ze stanowiska w zamian za zawieszenie broni przez talibów, którzy w XII 1995 ponownie zaatakowali stolicę. Rozmowy pokojowe, prowadzone w I-II 1996, nie doprowadziły do zawarcia porozumienia. W III 1996 Rabbani i Hekmatjar podpisali układ wojskowy skierowany przeciwko talibom, a w V 1996 porozumienie pokojowe, zawierające zobowiązanie do utworzenia państwa islamskiego. W VI tegoż roku Rabbani powierzył powtórnie stanowisko premiera Hekmatjarowi. W następstwie serii militarnych ofensyw talibowie zajęli we IX 1996 Kabul i dokonali egzekucji M. Nadżibullaha. Parlament przestał funkcjonować, prezydent i premier zostali zmuszeni do ucieczki na północ kraju. W październiku 1996 Masud i wspierające go ugrupowania rządowe utworzyły militarny alians z generałem Dostumem. Wspólnota międzynarodowa nadal uznala za legalnego przywódcę państwa afgańskiego prezydenta Rabbaniego. Napięcie wzroslo gdy afgański rząd oskarżył Pakistan o poparcie dla talibów.

W 1997 talibowie opanowali 95% powierzchni całego kraju, wprowadzając na zajętym terenie zasady państwa wyznaniowego, opartego na regułach prawa muzułmańskiego. Nazwę Afganistan zmieniono na Islamski Emirat Afganistanu. Talibowie masowo łamali prawa człowieka, wprowadzili rygorystyczny, islamski porządek społeczny (zabronili  kobietom pracy poza domem, nakazali mężczyznom noszenie brody, zamknęli  szkoły dla dziewcząt).

W sierpniu 1998 talibowie ostatecznie zdobyli  Mazar-i-Sharif i zmasakrowali tysiące ludzi, głównie Hazarów, zabili także dyplomatów irańskich (skutkiem tego nastąpiły przegrupowania oddziałów irańskich na granicy z Afganistanem).

20 sierpnia 1998 USA odpaliło rakiety typu cruise uderzające w Khost i niszczące bazy terrorystów związanych z Osamą ben Ladenem (także ofiary wśród ludności cywilnej).

We wrześniu 1999 były król Muhammad Zaher Szah podjął próby ustanowienia pokoju w kraju, spotkał się z odmową ze strony talibów. W październiku 1999 ONZ nałożyła sankcje na talibów za ukrywanie Osamy ben Ladena, a w 2000 za terroryzm.

W 2000-2001 talibowie kontynuowali  masakrę ludności cywilnej, niszczyli pomniki w muzeum w Kabulu, inne historyczne miejsca w Ghazni, wysadzili (z rozkazu Omara Muhammada) gigantyczne posągi Buddy w Bamjanie.

W październiku 2001 w odpowiedzi na terrorystyczny atak na World Trade Center w Nowym Jorku i atak na Waszyngton Stany Zjednoczone rozpoczęły operację militarną w Afganistanie skierowaną przeciwko Osamie ben Ladenowi i afgańskim talibom (naloty wspomagające ofensywę oddziałów Sojuszu Północnego wspierającego prezydenta Rabbaniego).

Talibowie

Ich pochodzenie etniczne było jedną z przyczyn ich sukcesów, gdyż tradycyjna hierarchia etniczna Afganistanu, w której rządzili Pasztulowie, została zaburzona zarówno przez komunistów, jak i mudżahedinów, opierających się często na ludności niepasztuńskiej. Nazwa, pod jaką ten ruch jest powszechnie znany, została mu nadana na tej podstawie, że pierwsze przybyłe do Afganistanu ugrupowania zbrojne Talibów były złożone wyłącznie z uczniów medres, szkół religijnych uczących Koranu i prawa religijnego. W Polsce przyjęła się nazwa 'Talibowie', powstała ze zniekształcenia słowa talibim (w liczbie pojedynczej, w liczbie mnogiej tulaba), które w języku urdu oznacza studenta. Nazwa odegrała pewną rolę w początkowych ocenach tego ruchu w Afganistanie i na świecie.
Jeżeli chodzi o obraz Talibów w globalnych mediach to w sprawozdaniach z działań Talibów w zachodnich środkach masowego przekazu można było jeszcze do połowy 1995 r. zauważyć, że identyfikacja Talibów jako uczniów sprzyjała przyjmowaniu w dobrej wierze deklaracji przywódców ruchu o stawianych sobie przez ruch celach. W kreowanym przez dziennikarzy obrazie Talibów przedstawiani oni byli jako spontaniczny, zorganizowany na podstawach religijnych ruch zwolenników zjednoczenia Afganistanu, przeciwstawiający się rozbiciu kraju podzielonego przez walczących ze sobą dowódców ugrupowań zbrojnych, przypominających bardziej średniowiecznych łupieżczych baronów niż mudżahedinów z czasów walk toczonych z armią radziecką. Taki obraz Talibów odpowiadał z resztą nadziejom pokładanym w tym ruchu przez znaczną cześć społeczeństwa Afganistanu, wierzącą, że zwycięstwo Talibów położy kres niekończącym się wojnom prowadzonym przez zwalczających się dowódców mudżahedinów, których ofiarami padała ludność cywilna. Talibowie w dużej mierze spełniali te oczekiwania, stąd ich duża popularność, zwłaszcza wśród mieszkańców wsi, którzy stanowili najłatwiejsze ofiary grabieży i gwałtów dokonywanych przez mudżahedinów. Innym ważnym czynnikiem sukcesów Talibów była zasada przyjmowania do swoich szeregów wszystkich, którzy deklarowali chęć współpracy z nimi. Ogromną wagę odegrało też wsparcie finansowe i logistyczne ze strony państwa pakistańskiego (a szczególnie wywiadu i armii), a także ze strony poszczególnych pakistańskich partii, fundacji i organizacji religijnych, a także wpływowych ludzi, rozmaitych lobbies oraz ze strony zwykłych pasztuńskich mafii pogranicznych. Wszystkie te siły wspierały Talibów jako ludzi propagujących moralny, religijny styl życia, walczących 'za wiarę', a także realizujących (do pewnego stopnia) cele pakistańskiej polityki zagranicznej, a także, po prostu, z uwagi na możliwość robienia z nimi interesów. Wielką siłę miał religijny nimb otaczający Talibów, którzy do wielu miast wchodzili bez jednego wystrzału, z Koranem nad głową, jako religijni wybrańcy, mający zaprowadzić pokój w znękanym wojną kraju. Dużą rolę w ich zwycięstwie odegrały też solidarności etniczne, gdyż na ich stronę masowo przechodzili inni Pasztuni, oraz zwykłe przekupywanie przeciwnika, tam gdzie inne środki nie pomagały.
Większość z tych środków zawiodła na terenach liberalnych wielkich miast, gdzie religia nie miała już takiej siły przyciągania, a także w północnym Afganistanie zamieszkanym głównie przez ludność niepasztuńską (Tadżyków, Uzbeków, Hazarów, Turkmenów, Kazachów i in.), częściowo wyznającą islam szyicki, różny od sunnizmu, a tym bardziej od jego specyficznych form, wyznawanych przez Talibów. Wtedy też Talibowie zaczęli zaprowadzać tam 'swoje porządki' oraz stosować rozmaite represje wobec poddanych. Dopiero te elementy zraziły do nich zagraniczne media, dotychczas koncentrujące się na podobnych przewinieniach ich przeciwników. Kiedy jednak Talibowie zdobyli Kabul i proklamowali Afganistan państwem islamskim (pod nazwą Islamski Emirat Afganistanu, dalej IEA), ogłosili obowiązującym prawem szariat, muzułmańskie prawo religijne. Wydali też zakazy oglądania telewizji, gry w piłkę nożną, szachy; dzieciom na mocy prawa zakazano zabawy latawcami. Homoseksualizm, pedofilia i sodomia stały się przestępstwami karanymi śmiercią. Kobietom zabroniono pojawiać się w miejscach publicznych bez zasłon (parandża, burka), a także pracować w pomieszczeniach, w których narażone są na kontakty z mężczyznami niebędącymi członkami ich rodzin. Dziewczętom zabroniono chodzenia do szkół. Wszyscy mężczyźni zostali zobowiązani do noszenia brody. Zagrożono zwolnieniem z pracy urzędnikom, którzy nie wypełniali nakazu pięciokrotnej modlitwy w ciągu dnia. Wszystkie te posunięcia przyczyniły się do potępienia Talibów przez zachodnie media i zwrócenia się przeciwko nim światowej opinii publicznej.
Kolejnym elementem, który wywołał negatywny oddźwięk w zagranicznych mediach, było udzielenie przez Talibów w 1996 r. gościny dawnemu antyradzieckiemu bojownikowi, jednemu z przywódców oddziałów arabskich ochotników, saudyjskiemu milionerowi, Osamie bin Ladenowi. Bin Laden zajmował się głównie organizowaniem i sponsorowaniem walki z niewiernymi za pomocą wszelkich możliwych środków.

Ostatnio edytowany przez agata (2009-01-10 16:31:44)